Η συμμετοχή της Kυπρίας στο τομέα των Eπιστημών και της Τεχνολογίας
February 21, 2022
Mediterranean Institute of Gender Studies (MIGS)
February 23, 2022
For all countries striving to use scientific advancement for transformative development programs, it is necessary to grant women equal rights to men, empower women specialized in all fields of sciences and invest in their creative capabilities, recognize their achievements, and involve them in planning and decision-making processes.(1973).
HRH Prince Prof. Mohammad Bin King Faisal (I) El-Hashemite,
the Founder, Royal Academy of Science International Trust
H παρουσία των γυναικών στους τομείς των επιστημών για αιώνες ήταν ανύπαρκτη. Για αιώνες επικρατούσε η εντύπωση ότι οι γυναίκες, δεν μπορούν να ακολουθήσουν τον κλάδο των επιστημών. Η δε ηγεσία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων έθετε πάντοτε το ερώτημα κατά πόσο οι γυναίκες είναι αρκετά έξυπνες για αυτόν το τομέα, αν τα μυαλά τους είναι τα ίδια με αυτά των ανδρών, αν μπορούν να απορροφήσουν τις πληροφορίες με τον ίδιο τρόπο κατά τη διάρκεια των διαλέξεων και αν έχουν την εξυπνάδα για να βρίσκονται σε Πανεπιστήμια.
Η τοποθέτηση τους αυτή συνέβαλε ώστε να απαγορεύεται η φοίτηση κοριτσιών στα Πανεπιστήμια και ιδιαίτερα, στους τομείς των επιστημών. Στις αρχές του 20ου αιώνα, κάτω από τις μεγάλες πιέσεις του γυναικείου κινήματος, αυτό άρχισε να αλλάζει, αλλά κάποια Πανεπιστήμια, όπως το Πανεπιστήμιο του Cambridge, μόλις το 1948 άρχισε να προσφέρει διπλώματα σε γυναίκες.
Οι απαγορεύσεις αυτές, δεν εμπόδισαν τις γυναίκες να ασχοληθούν με τις επιστήμες και την έρευνα. Κάποιες γυναίκες, ακόμα και πριν τον 20ο αιώνα, ασχολήθηκαν με την έρευνα, και ακολούθησαν με επιτυχία αυτούς τους κλάδους. Η πληροφορία για την επιστημονική τους δράση βγήκε στην επιφάνεια μέσω των Γυναικείων Σπουδών. Κάποιες, μάλιστα, πήραν και το βραβείο Νόμπελ. Από το 1901 που το βραβείο απονεμήθηκε για πρώτη φορά, μέχρι σήμερα, απονεμήθηκαν βραβεία 609 φορές, σε άτομα και οργανισμούς. Από τα βραβεία που απονεμήθηκαν, τα 58 τα πήραν γυναίκες και τα 892 άνδρες. Ο μικρός αριθμός γυναικών που πήραν Νόμπελ δεν οφείλεται στο ότι οι γυναίκες δεν είναι το ίδιο ικανές με τους άνδρες αλλά σε οικονομικούς, πολιτισμικούς και πολλούς άλλους λόγους.
Δυστυχώς και στον τομέα της έρευνας οι γυναίκες, αντιμετωπίστηκαν με προκατάληψη. Οι δε έρευνες και ανακαλύψεις τους, παρέμειναν για χρόνια άγνωστες, διότι αγνοήθηκαν από τις ηγεσίες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα τα ευρήματα τους τα χρησιμοποίησαν άνδρες ερευνητές χωρίς να αναφέρουν τη συμβολή των γυναικών στην έρευνα.
H στάση αυτή των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων αλλά και της κοινωνίας γενικότερα απέτρεπε, τα κορίτσια, λόγω προκατάληψης, να ακολουθήσουν τομείς που θεωρούντο αντρικοί και η συμμετοχή τους ακόμα και σήμερα είναι περιορισμένη. Κάποιες όμως, όπως αναφέραμε αψήφησαν τις προκαταλήψεις και τα εμπόδια, ακολούθησαν τον τομέα των επιστημών και μάλιστα διέπρεψαν. Πιο κάτω θα αναφερθούμε σε μερικές από αυτές και στο μέλλον θα παρουσιάσουμε όλες όσες διέπρεψαν στο τομέα των επιστημών αλλά αγνοήθηκαν από τα πατριαρχικά ιδρύματα.
Η Ada Lovelace (1815- 1852) ήταν το μοναδικό παιδί του ποιητή Λόρδου Βύρωνα (Lord George Gordon Byron) με την Annabella Milbanke. Η Annabella, που λάτρευε τα μαθηματικά, μεγάλωσε την κόρη της Ada, με αυστηρή πειθαρχία και προσήλωση στις επιστήμες, τη λογική και τα μαθηματικά. Από μικρή η Ada έδειξε να γοητεύεται από τις μηχανές. Σχεδίαζε ευφάνταστες βάρκες και ιπτάμενες μηχανές ατμού και μελετούσε προσεχτικά τα διαγράμματα των νέων εφευρέσεων της βιομηχανικής επανάστασης, που κατέκλυζαν τα επιστημονικά περιοδικά της εποχής. Η Ada που έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα σχέδια του Charles Babbage και της εξαιρετικά πολύπλοκης «Αναλυτικής Μηχανής» του, σχεδίασε και η ίδια μια μηχανή που είχε όλα τα απαραίτητα στοιχεία ενός σύγχρονου υπολογιστή. Η εργασία της «Sketch of the Analytical Engine», που δημοσιεύθηκε, λίγο πριν πεθάνει σε ηλικία 36 ετών, ήταν τόσο πλήρης και ολοκληρωμένη που πολλοί θεωρούν τη Lovelace ως την πρώτη προγραμματίστρια. Οι δε σημειώσεις της ενέπνευσαν τον Alan Turing –ο οποίος θεωρείται ως ο «πατέρας της επιστήμης των υπολογιστών»- να εργαστεί επάνω στους πρώτους σύγχρονους υπολογιστές τη δεκαετία του 1940. Από μια άλλη ανεπιβεβαίωτη πηγή πληροφορούμαστε ότι ο πρώτος υπολογιστής προγραμματίσθηκε όταν μια γραμματέας πάτησε κατά λάθος ένα πλήκτρο, τη δεκαετία του 1940!
Η Marie Curie γεννήθηκε στη Πολωνία και σπούδασε φυσική και χημεία. Αργότερα μαζί με το σύζυγο της διενήργησαν έρευνα στη ραδιοφυσική και πήραν το βραβείο Νομπελ το 1903. Η Marie Curie πήρε για δεύτερη φορά το βραβείο Νόμπελ το 1911. Βραβείο Νόμπελ πήρε και η κόρη της Irene, μαζί με το σύζυγο της Frederic Joliot, το 1956
Η Rosalind Elsie Franklin, που γεννήθηκε το 1920 ήταν χημικός και κρυσταλλογράφος (X-ray chrystallographer) και συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην ανακάλυψη της μοριακής δομής του DNA, του συστατικού των χρωμοσωμάτων, που χρησιμεύει για την κωδικοποίηση της γενετικής πληροφορίας.
Γύρω στα 1951, μέσα στα πλαίσια της έρευνας της, άρχισε να βγάζει προσεκτικές φωτογραφίες διάθλασης ακτινών Χ του DNA (X-ray diffraction DNA photographs). Οι εικόνες που έπαιρνε την οδήγησαν στην υπόθεση πως, ίσως κάτω από τις συνθήκες του δικού της πειράματος, το μόριο DNA να έχει ελικοειδή μορφή. Όταν ο Τζέιμς Γουότσον είδε τις φωτογραφίες της, πήρε την επιβεβαίωση που έψαχνε σχετικά με την μορφή του DNA πάνω στην οποία δούλευε με τον Francis Crick. Οι Watson & Crick αργότερα δημοσίευσαν τη δουλειά τους σχετικά με τη διπλή έλικα του DNA χωρίς να αναφέρουν τη συμβολή της Rosalind..
Η Rosalind Franklin, όπως και πολλές άλλες γυναίκες, δεν έλαβε ποτέ την αναγνώριση που της άξιζε για την ανεξάρτητη δουλειά της και πέθανε από καρκίνο τέσσερα χρόνια πριν το βραβείο Νόμπελ απονεμηθεί στους Crick, Watson και Wilkins.
Η βρετανίδα Dorothy Hodgkin, η τρίτη γυναίκα που κέρδισε το 1964 το βραβείο Νόμπελ στη Χημεία
Τα τελευταία χρόνια, η χαμηλή συμμετοχή των γυναικών στην έρευνα, στην τεχνολογία και τις επιστήμες, απασχόλησε σοβαρά την Commission on the Status of Women του ΟΗΕ, διότι είχε διαπιστωθεί ότι η παρουσία των γυναικών και του τρόπου σκέψης τους, ήταν πλέον απαραίτητη για την εξέλιξη της έρευνας και των επιστημών. Στις 14 Mαρτίου 2011 η Commission on the Status of Women του ΟΗΕ για να ενθαρρύνει τις γυναίκες να συμμετέχουν στον τομέα των επιστημών και της τεχνολογίας, αποφασίζει να προωθήσει, μέσω εκπαίδευσης και κατάρτισης, μέτρα ώστε να αυξηθεί ο αριθμός γυναικών σε αυτούς τους τομείς. Δυο χρόνια αργότερα, στις 20 Δεκεμβρίου 2013 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ζητά από τα κράτη μέλη να προωθήσουν μέτρα για ίση συμμετοχή των γυναικών και των κοριτσιών στον τομέα της τεχνολογίας (science, technology and innovation), ώστε να επιτευχθεί η ισότητα των φύλων και να ενδυναμωθούν οι γυναίκες και τα κορίτσια, όλων των ηλικιών.
Αφίσα που κυκλοφόρησε με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Μέρας των Γυναικών και των Κοριτσιών στην Επιστήμη. Στο κάτω μέρος διακρίνουμε γυναίκες που ξεχώρισαν στους τομείς αυτούς, μεταξύ των οποίων βρίσκονται και η Rosalind Franklin (1920-1988), η Helen Taussig (1898-1986), η Amalie Emmy Noether (1882-1935) και άλλες.
Το 2015 για να ενθαρρύνει ακόμα περισσότερο την ανάμειξη των κοριτσιών στους τομείς αυτούς, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, ψηφίζει Απόφαση ( Resolution A/RES/70/212) με την οποία καθορίζει τις 11 Φεβρουαρίου ως Παγκόσμια Μέρα των Γυναικών και των Κοριτσιών στην Επιστήμη. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Παγκόσμιες Μέρες είναι ένα χρήσιμο εργαλείο που χρησιμοποιεί ο ΟΗΕ και αργότερα η ΕΕ, για να ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες πάνω σε διάφορα θέματα. Τον εορτασμό της Μέρας αυτής προωθεί και η UN-WOMEN σε συνεργασία με εκπαιδευτικά και άλλα ιδρύματα, καθώς και η UNESCO. Στόχος της Μέρας είναι να δώσει ώθηση και να επιταχύνει τη συμμετοχή των γυναικών και σε αυτόν το τομέα.
Παρά τις προσπάθειες που γίνονται τις τελευταίες δυο δεκαετίες, για να ενθαρρύνουν τα κορίτσια να ακολουθήσουν τους τομείς της επιστήμης και της έρευνας, η πρόοδος είναι ακόμα μικρή και οι γυναίκες και τα κορίτσια συνεχίζουν να απουσιάζουν από τον τομέα των επιστημών.
Η συμμετοχή των γυναικών στην τεχνολογία συζητήθηκε και στο Παγκόσμιο Συνέδριο του ΟΗΕ που πραγματοποιήθηκε στο Μεξικό και στο Παρίσι το 2021.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας, που πραγματοποιήθηκε το 2018, οι γυναίκες αποτελούν μόνο το 33% στον τομέα της έρευνας και όταν ασχοληθούν με αυτήν οι χορηγίες που παίρνουν είναι πολύ μικρότερες από αυτές που παίρνουν οι άνδρες ερευνητές. Επιπλέον η διάρκεια της έρευνάς τους, λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων, είναι συντομότερη, οι απολαβές τους χαμηλότερες, και τα ευρήματά τους δεν δημοσιεύονται πάντοτε σε αναγνωρισμένου κύρους επιστημονικά περιοδικά.
WOMEN AND GIRLS IN SCIENCE & TECHNOLOGY
Women are typically given smaller research grants than their male colleagues and, while they represent 33.3% of all researchers, only 12% of members of national science academies are women.
• In cutting edge fields such as artificial intelligence, only one in five professionals (22%) is a woman.
• Despite a shortage of skills in most of the technological fields driving the Fourth Industrial Revolution, women still account for only 28% of engineering graduates and 40% of graduates in computer science and informatics.
• Female researchers tend to have shorter, less well-paid careers. Their work is underrepresented in high-profile journals and they are often passed over for promotion.
Σύμφωνα με την ίδια έρευνα αν και ο αριθμός των γυναικών έχει αυξηθεί σε κάποιους κλάδους των επιστημών και σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα, οι γυναίκες υπερτερούν, δυστυχώς, σε κάποιους άλλους τομείς, όπως στον τομέα της ψηφιακής τεχνολογίας, στους υπολογιστές, στη φυσική, στα μαθηματικά και στη μηχανική ακόμα υστερούν. Αυτό είναι ένα πρόβλημα, διότι είναι οι τομείς αυτοί, που οδηγούν μπροστά την τεχνολογική επανάσταση και σε αυτούς τους τομείς είναι που θα υπάρχουν περισσότερες θέσεις εργασίας στο μέλλον. Γι’ αυτό και ο ΟΗΕ επιμένει και πιέζει τα κράτη να προωθήσουν επιπρόσθετα μέτρα, διότι η ισότητα των φύλων και η επιστήμη είναι σημαντικοί παράγοντες για την επίτευξη των παγκόσμιων στόχων του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένης και της Ατζέντας 2030 για αειφόρα ανάπτυξη.
Η ίση εκπροσώπηση των φύλων στον τομέα των επιστημών και της τεχνολογίας είναι πλέον απαραίτητη.
Μέτρα προωθεί και η Royal Academy of Science International Trust (RASIT), που με την ευκαιρία της 7ης επετείου της Παγκόσμιας Μέρας για τη συμμετοχή των γυναικών και των κοριτσιών στην τεχνολογία διοργάνωσε συμπόσιο για να συζητήσει την ίση συμμετοχή των γυναικών και των κοριτσιών στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Women need to change the system from the inside by supporting each other
Η παρουσία ίσου αριθμού γυναικών στους διάφορους τομείς της επιστήμης και της έρευνας, είναι πλέον απαραίτητη, διότι όπως ανέφερε και η Γερμανίδα Clara Kopp, οι γυναίκες πρέπει να ασχοληθούν με την έρευνα για να αλλάξουν το σύστημα από μέσα.
