Αγαπητές αναγνώστριες αγαπητοί αναγνώστες

Η διαφθορά είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που σύμφωνα με τις έρευνες, εμφανίζεται μαζί με το Πατριαρχικό σύστημα, γύρω στην Τρίτη χιλιετηρίδα π.Χ και έκτοτε τη συναντούμε σε όλες τις χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου. Στην Κύπρο η διαφθορά φαίνεται να βρίσκεται σε έξαρση, μετά την Ανεξαρτησία, αλλά, παρά το γεγονός ότι αρκετά σκάνδαλα βγήκαν στην επιφάνεια, η κοινωνία δεν αντέδρασε και τα άτομα που εμπλέκονταν σε θέματα διαφθοράς, σπανίως καταδικάζονται.
Tα τελευταία δέκα χρόνια και ιδιαίτερα τα τελευταία έξι χρόνια, η πληθώρα των σκανδάλων που είδαν το φως της δημοσιότητας, αλλά και οι κινητοποιήσεις των μη-κυβερνητικών οργανώσεων και οι πιέσεις από τον ΟΗΕ, το Συμβούλιο της Ευρώπης και την ΕΕ, έφεραν το θέμα της διαφθοράς στο κέντρο των συζητήσεων. Όλοι, αξιωματούχοι, βουλευτές πολίτιδες και πολίτες, μιλούν για την πάταξη της διαφθοράς. Τα δε νομοσχέδια που ετοιμάσθηκαν με στόχο την πάταξη της, αποτέλεσαν αντικείμενο ατέρμονων συζητήσεων στην Βουλή.

Με την ψήφιση τριών νόμων, δηλαδή του νόμου για την Προστασία των Πληροφοριοδοτών Δημοσίου Συμφέροντος(29 Ιανουαρίου) του νόμου για την Ίδρυση Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς,(17 Φεβρουαρίου) και του νόμου Περί Διαφάνειας στις Διαδικασίες Λήψης Δημόσιων Αποφάσεων (17 Φεβρουαρίου), που καθορίζουν το νομικό πλαίσιο για την πάταξη της διαφθοράς, έκλεισε ένα κεφάλαιο, που τόσο απασχόλησε πολιτικούς και πολίτες. Οι νόμοι αυτοί, αν και σημαντικοί, διότι καθορίζουν το νομικό πλαίσιο για την πάταξη της διαφθοράς, δεν θα λύσουν το πολύπλοκο πρόβλημα της διαφθοράς στην Κύπρο, από μόνοι τους, διότι σύμφωνα με τον ΟΗΕ η διαφθορά είναι άμεσα συνδεδεμένη με απολυταρχικά καθεστώτα, με τη χρηστή διοίκηση, με την έλλειψη διαφάνειας και με τις αδιαφανείς διαδικασίες γι’ αυτό χρειάζεται να αντιμετωπιστεί σφαιρικά.
Εξετάζοντας τώρα την κατάσταση στην Κύπρο, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι στην Κύπρο:
-Έχουμε ένα δημοκρατικό πολίτευμα και έχουμε ελευθερία του λόγου. Αυτό είναι σημαντικό διότι δίδει την ευκαιρία στους πολίτες να εκφρασθούν και να διαμαρτυρηθούν
- Έχουμε «δημοκρατικούς» θεσμούς(Προεδρικό, Υπουργεία και άλλα) που παίρνουν αποφάσεις για τη ζωή των πολιτών και μάλιστα πολλές φορές χωρίς να το γνωρίζουν οι πολίτες και χωρίς να τους εξηγούν γιατί πάρθηκαν αυτές οι αποφάσεις. Αρκετά συχνά οι αποφάσεις αυτές δημιουργούν προβλήματα
-Έχουμε μια Βουλή που προωθεί νόμους, που συχνά χρειάζονται επιτροπές και νομοθέτες για να τους ερμηνεύσουν και επιπλέον αφήνουν παράθυρα ανοικτά με αποτέλεσμα να επιτρέπεται ακόμα και η διαφθορά
-Έχουμε μια δημόσια υπηρεσία που χρειάζεται ριζική μεταρρύθμιση και εκσυγχρονισμό, ώστε να περιορισθεί η γραφειοκρατία, να απλοποιηθούν οι αχρείαστες διαδικασίες για να είναι πιο αποδοτική, πιο διαφανής και ακόμη να μπορούν οι λειτουργοί να ανταποκρίνονται στην εξυπηρέτηση των πολιτών, αποτελεσματικότερα
-Έχουμε συντεχνίες που και αυτές μιλούν για μεταρρύθμιση αλλά χωρίς να ενοχληθούν τα κεκτημένα δικαιώματα
-Έχουμε ένα νόμο για μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης που χρειάζεται να τροποποιηθεί αλλά οι τροποποιήσεις, ακόμα βρίσκονται στη Βουλή
- Υπάρχουν νόμοι και κανονισμοί που αγγίζουν το θέμα της διαφθοράς, όμως δεν αντιμετωπίζουν ολοκληρωτικά, το πρόβλημα, και οι παραλείψεις αυτές επιτρέπουν την εμφάνιση πράξεων διαφθοράς και δωροδοκίας. Σύμφωνα με μια έρευνα που διεξήχθηκε, η Κύπρος βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο του 7% της Ε.Ε. Σε ό,τι αφορά τη δωροδοκία μόνο ένα 4% των ερωτηθέντων δήλωσαν πως τους τελευταίους δώδεκα μήνες χρειάστηκε να δωροδοκήσουν κάποιο δημόσιο λειτουργό για να λάβουν μια εξυπηρέτηση
-Έχουμε τρεις συγκεκριμένους νόμους που καθορίζουν το πλαίσιο για πάταξη της διαφθοράς, που μόλις ψηφίστηκαν και πρέπει να παρακολουθούμε για να δούμε πως και πότε θα εφαρμοστούν
-Έχουμε πυλώνες με μέτρα για πάταξη της διαφθοράς που ετοιμάσθηκαν από το Υπουργείο Δικαιοσύνης πριν τρία χρόνια και με εξαίρεση κάποιων Εκπαιδευτικών Σεμιναρίων, δεν γνωρίζουμε πού βρίσκεται το θέμα
-Έχουμε μια Συμβουλευτική Επιτροπή που συστάθηκε πριν ένα χρόνο και δεν συγκλήθηκε ακόμα
Δηλαδή στην Κύπρο ζούμε σε μια κοινωνία, όπου εντοπίζονται σχεδόν όλα, τα στοιχεία που, σύμφωνα με τον ΟΗΕ υποθάλπουν τη διαφθορά, όπως η αδιαφάνεια, η έλλειψη λογοδοσίας και ακόμα και προβλήματα σχετικά με τον τρόπο διερεύνησης, τα οποία παρεμποδίζουν τη χρηστή διοίκηση και την απόδοση δικαιοσύνης.
Διαπιστώθηκε επίσης και το εξής παράδοξο. Ότι δηλαδή όλοι στην Κύπρο, θέλουν την πάταξη της διαφθοράς αλλά για κάποιο λόγο τα μέτρα δεν προωθούνται και δεν γνωρίζουμε επίσης τι λεφτά θα διατεθούν για την πάταξη της, διότι η πάταξη της διαφθοράς έχει οικονομικό κόστος. Αναφέρθηκε βέβαια ότι τα λεφτά που θα διατεθούν για την πάταξη της διαφθοράς, θα προέρχονται από λεφτά που θα πάρει η Κύπρος από την ΕΕ, αλλά δεν γνωρίζουμε ακόμα το ακριβές ποσό.

Τι έκανε το ίδρυμα ΦΗΜΟΝΟΗ

Το ίδρυμα ΦΗΜΟΝΟΗ από το 2005 αλλά πιο εντατικά από το 2011 ασχολείται με το θέμα της χρηστής διοίκησης και της διαφθοράς, και άσκησε πίεση ώστε να ετοιμασθεί η νομοθεσία. Έστειλε επίσης εισηγήσεις οι οποίες αν και δεν συμπεριλήφθηκαν στα πρώτα νομοσχέδια, αργότερα κάποιες από τις εισηγήσεις μας συμπεριλήφθηκαν.
Το 2017 ιδρύθηκε ο Lobbyists and Public Affairs Professionals, για να προωθήσει μεταξύ άλλων τους νόμους για διαφάνεια στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων αλλά και για να αναβαθμιστεί η Κύπρος σε ό,τι αφορά την παγκόσμια κατάταξή της σχετικά με τη διαφθορά.

Μέσα στα πλαίσια των δραστηριοτήτων τους, οι δυο οργανώσεις, διαπίστωσαν ότι το θέμα της διαφθοράς αν και αναφέρεται συχνά, δεν ερμηνεύεται από όλους με τον ίδιο τρόπο και ότι μέσα από το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν καλλιεργείται επαρκώς η ενδυνάμωση των παιδιών και δεν τους παρέχει εφόδια, ώστε να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα τις προκλήσεις σε θέματα διαφθοράς.

Στιγμιότυπα από την Πανευρωπαϊκή Συνάντηση που διοργάνωσε ο Cyprus Association of Lobbyists and Public Affairs Professionals(LPAP) και ο Πανευρωπαϊκός σύνδεσμος PACE

Γι’ αυτό το 2018 οργάνωσαν μια πανευρωπαϊκή συνάντηση με τη συμμετοχή της ΕΕ για να συζητήσουν θέματα διαφάνειας. Το 2019 οργάνωσαν ένα κλειστό σεμινάριο στο οποίο συμμετείχαν ο Γεν Εισαγγελέας, ο Πρόεδρος της Βουλής, ο Γενικός Λογιστής, τα κόμματα, τα αρμόδια Υπουργεία, η Αστυνομία, οι Συντεχνίες και ενδιαφερόμενες οργανώσεις για να συζητήσουν το θέμα της διαφθοράς, να ακούσουν τις εισηγήσεις των παρευρισκόμενων και να ετοιμάσουν πορίσματα με συγκεκριμένα και ουσιαστικά μέτρα για πάταξη της διαφθοράς.

Το σεμινάριο που διοργάνωσαν το ίδρυμα ΦΗΜΟΝΟΗ και ο Lobbyists and Public Affairs Professionals το 2019
Μέσα από τη συζήτηση φάνηκε ότι η γνώση γύρω από το θέμα ήταν περιορισμένη και οι εισηγήσεις για πάταξη της ελάχιστες. Παρόλα αυτά οι εισηγήσεις μελετήθηκαν αναπτύχθηκαν και τον Ιανουάριο του 2020 εγκαινιάστηκε μια εκστρατεία για «Μηδενική Ανοχή στη διαφθορά». Μέσα στα πλαίσια της εκστρατείας επισκεφθήκαν κόμματα, υπουργεία, τη Βουλή, την αστυνομία, τις συντεχνίες και έδωσαν στον κάθε θεσμό, συγκεκριμένες προτάσεις, που θα βοηθούσαν στη χρηστή διοίκηση, στη διαφάνεια και στον περιορισμό της διαφθοράς. Ετοίμασαν επίσης ένα πρόγραμμα με το οποίο θα αξιολογούσαν την πρόοδο κάθε χρόνο. Δυστυχώς η πανδημία επηρέασε την εκστρατεία, που συνεχίζει την πορεία της.

Δημοσίευμα με την ευκαιρία της έναρξης της εκστρατείας για πάταξη της διαφθοράς.

Εκπρόσωποι των οργανώσεων επισκέπτονται τα κόμματα, τα Υπουργεία και τη Βουλή για να συζητήσουν το θέμα. Στις φωτογραφίες συνάντηση με το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ

Στο παρόν στάδιο το ίδρυμα ΦΗΜΟΝΟΗ έχει στραμμένη την προσοχή του στην πρόληψη και για να το πετύχει πιέζει για αλλαγές στο εκπαιδευτικό αναλυτικό πρόγραμμα, με στόχο να βοηθήσει τα παιδιά να ενδυναμωθούν, να αποκτήσουν ακέραιο χαρακτήρα και άλλες δεξιότητες που να τους προετοιμάζουν για την κοινωνία του μέλλοντος και ταυτόχρονα να τους δίδουν τα εφόδια που χρειάζονται για να αντιστέκονται σε πράξεις διαφθοράς. Πιέζουν επίσης για μεταρρυθμίσεις στους θεσμούς, ώστε να επιτευχθεί η χρηστή διοίκηση, με έμφαση στην αξιολόγηση της προόδου. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι πολύ σημαντικές διότι τα μέτρα πρέπει τώρα να διαμορφωθούν, ώστε να λαμβάνονται υπόψη και οι νέες προκλήσεις που έφερε η πανδημία στο τομέα των επιχειρήσεων, η ψηφιακή αναβάθμιση, και η ανάγκη για επιχειρηματική διαφάνεια στις συναλλαγές.

Η επίλυση του προβλήματος της διαφθοράς μέσα σε ένα Πατριαρχικό κοινωνικό σύστημα που στηρίζεται στη δύναμη, στον έλεγχο των αδύνατων και στην αδιαφάνεια και που προωθεί θεσμούς και νόμους που το ενισχύουν, είναι πολύ δύσκολη και οι αντιστάσεις για αλλαγή, τεράστιες. Όμως το Πολιτικό, Κοινωνικό, Περιβαλλοντικό, Οικονομικό κόστος από τη διαφθορά είναι πολύ μεγάλο και δεν μπορεί να αγνοηθεί. Επιπλέον οι πιέσεις από τους παγκόσμιους οργανισμούς αλλά και τους εθνικούς δεν θα επιτρέψουν στις κυβερνήσεις να το αγνοήσουν. Θα συνεχίσουν να απαιτούν διαφάνεια, λογοδοσία, ενδυνάμωση των θεσμών, αποτελεσματικότερη λειτουργία των θεσμών, εποπτεία και μεταρρύθμιση στη δημόσια υπηρεσία. Θα πρέπει επίσης να πείσουν τους πολίτες, που συναντούν στον χώρο εργασίας ή αλλού προβλήματα διαφθοράς, να τολμήσουν να τα καταγγείλουν. Το θέμα αυτό είναι πολύ σημαντικό διότι σύμφωνα με έρευνα που έγινε φάνηκε ότι 76% των κύπριων πολιτών δηλώνουν ότι φοβούνται να καταγγείλουν πράξεις διαφθοράς. Βέβαια τώρα έχει ψηφισθεί ειδικός νόμος για την προστασία των πληροφοριοδοτών αλλά οι περισσότεροι πολίτες δεν γνωρίζουν τις πρόνοιες του και θα πρέπει να ενημερωθούν. Το θέμα αυτό ετοιμάζεται να αναλάβει το ίδρυμα ΦΗΜΟΝΟΗ, η Πρόεδρος του οποίου εκπροσωπεί την Κύπρο στo Whistleblowers International Network.

Εκδηλώσεις κατά της διαφθοράς που διοργανώθηκαν από την κοινωνία των πολιτών, έξω από τη Βουλή και έξω από το Συνεδριακό Κέντρο

Οι δυσκολίες που πρέπει να υπερπηδηθούν, αλλά και η έλλειψη καταρτισμένων αξιωματούχων και λειτουργών σε θέματα διαφθοράς, αναμφίβολα θα καθυστερήσουν την προώθηση και εφαρμογή μέτρων. Γι’ αυτό η κοινωνία των πολιτών πρέπει να είναι συνέχεια παρούσα για να πιέζει, για να ελέγχει, αλλά και για να προτείνει νέα μέτρα μέχρι να κτυπηθεί το πρόβλημα στη ρίζα του. Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών είναι καθοριστικός διότι την πραγματική αλλαγή θα την φέρουν οι πολίτες και όχι οι κυβερνήσεις. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ, ΠΟΥ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΠΑΝΙΑ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΠΡΑΞΕΙΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ.